چاپارطوس خراسان رضوی، حضور اقشار مختلف در حوادث تاریخی انقلاب اسلامی در شهرهای مختلف کشور و وحدت آنها حول رهبری امام خمینی (ره) انقلاب را به پیروزی رساند و یکی از شهرهایی که مردمانش در تظاهرات علیه رژیم شاه حضوری فعال داشتند مشهد بود که به خاطر وجود بارگاه معنوی امام رضا(ع) اهمیت خاصی در تاریخ انقلاب دارد.

حرم مطهر امام رضا(ع) شهر مشهد را به یکی از پایگاه‌ های مذهبی و انقلابی ایران در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی تبدیل کرد. حضور روحانیون برجسته‌ای همچون رهبر معظم انقلاب، مرحوم آیت الله شیرازی، مرحوم آیت الله واعظ طبسی، مرحوم آیت الله میلانی، مرحوم آیت الله قمی، شهید هاشمی نژاد و شخصیتهایی همچون مرحوم محمد تقی شریعتی به این شهر جایگاهی ویژه در تاریخ انقلاب داده است.

ثبت اسناد حضور تاریخی مردم در انقلاب و نگهداری از آنها یکی از اقدامات مهمی است که در راستای انتقال این میراث به نسل جوان و محققان و پژوهشگران در کتابخانه مرکزی آستان قدس انجام شده است.

اسناد انقلاب اسلامی که بهترین شاهد اصالت‌ مردمی نظام مقدس جمهوری اسلامی و ارزش‌های انقلابی آن است چند سالی است که به همت خادمان حضرت رضا(ع) در تشکیلاتی تحت عنوان مرکز اسناد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی گردآوری شده و متولیان متعدد وظیفه نگهداری، ثبت و ضبط و بازنمایی این یادگارها را برعهده دارند.

کارشناس واحد مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه آستان قدس رضوی در رابطه با اسناد تاریخی مشهد در پیروزی انقلاب اسلامی گفت: در راستای رهنمودهای مقام معظم رهبری و تولیت آستان قدس رضوی مبنی بر توجه جدی و احساس مسؤولیت ویژه سازمان کتابخانه‌ها به عنوان یک تشکیلات مستقل و برخوردار از قدمت و اعتبار به اسناد انقلاب اسلامی که بهترین شاهد برای اصالت‌های نظام و ارزش‌های انقلاب اسلامی و نیز ضروری بودن جمع‌آوری و نشر این اسناد، طرح راه‌اندازی مرکز مطالعات انقلاب اسلامی از سال ۹۱ اجرا شد.

فاطمه خندان افزود: محوریت حرم مطهر رضوی، شهر مشهد را به عنوان یکی از پایگاه‌های مذهبی و انقلابی در ایران دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ مبدل نمود. فعالیت گروه‌ها، احزاب و علمای صاحب‌نام و اندیشمندان ایدئولوگ و انقلابی در حوادث این سال‌ها، به مشهد جایگاهی ویژه در تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی بخشید. حضور هسته مرکزی روحانیت مبارز و در رأس آن مقام معظم رهبری در مسجد کرامت به عنوان عامل پیوند گروه‌های مذهبی و ملی از یک سو و عامل سازماندهی حرکات انقلاب اسلامی این شهر را از سایر شهرهای ایران متمایز نمود.

وی ادامه داد: علاوه بر این وجود کانون‌های فکری همچون کانون نشر حقایق، انجمن پیروان قرآن و نیز جلسات پرسش و پاسخ شهید هاشمی‌نژاد در مساجد کرامت و امام حسن(ع)، چهره‌ای کاملاً انقلابی به شهر مشهد می‌داد. اسناد و خاطرات به جا مانده از آن روزها، امکان پژوهش‌ در حوزه انقلاب را برای اندیشمندان و علاقه‌مندان در این زمینه فراهم کرده است.

کارشناس واحد مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه آستان قدس رضوی گفت: به منظور ثبت اسناد تاریخی مبارزات مردم مشهد، تا کنون مصاحبه‌های انجام شده در بخش تاریخ شفاهی با محوریت انقلاب اسلامی، مسجد کرامت و نقش اصناف مشهد در این ارتباط بالغ بر ۷۹۰ ساعت شده که در قالب مصاحبه با ۲۲۱ نفر از فعالان انقلابی در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ صورت گرفته است و هنوز هم ادامه دارد.

خندان افزود: همچنین ۵۷۲ نفر از مطلعان و افراد معتبر شهر مشهد که در پروژه‌های دیگر این بخش به مصاحبه دعوت شدند به علت اهمیت اطلاعاتشان، به صورت مستقیم به بحث انقلاب وارد شدند و حدود هزار و ۸۰۰ ساعت مصاحبه در زمینه انقلاب در آرشیو بخش تاریخ شفاهی موجود است.

وی ادامه داد: در بررسی‌ اسناد مکتوب موجود در اداره اسناد آستان قدس رضوی هم ۳۰ هزار برگ سند در حوزه انقلاب اسلامی بازیابی شده است. همچنین هزار و ۵۰۰ سند دیجیتال با محوریت گزارشهای ساواک از فعالیت رجال انقلابی، اعلامیه‌ها و بیانیه‌های گروهها و احزاب سیاسی در مشهد به دست آمده است.

کارشناس واحد مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه آستان قدس رضوی مجموعه عکس مرکز اسناد آستان قدس رضوی را از دیگر بخشهای مهم مرکز اسناد برشمرد و گفت: در حال حاضر ۲ هزار و ۷۰۰  قطعه عکس با مضامین انقلابی در ایران و مشهد در این مرکز نگهداری می‌شود همچنین ۲۰۰ دقیقه فیلم از تظاهرات مردم به مناسبت‌های مختلف در شهر مشهد در ماههای دی و بهمن که حاوی اطلاعات مهم از مبارزات مردم است و نیز ۹۰ ساعت سخنرانی های صوتی رجال انقلاب در مشهد نیز از دیگر منابع انقلابی موجود است.

خندان افزود: یک سال قبل از علنی شدن مبارزات مردم ایران در برابر رژیم طاغوت، مبارزات مردم مشهد با تظاهرات زنان محجبه مشهد در اعتراض به کشفِ حجاب در ۱۷ دی ۵۶ آغاز شد که در مهر ماه ۵۷ با بازگشت رهبر معظم انقلاب از تبعید، به اوج خود رسید. تحصن جامعه معلمان در استادیوم تختی و ساختمان دادگستری، در مهر و آبان ۱۳۵۷، تغییر نام بیمارستان‎ها، مدارس و خیابان‎ها و نیز اعتصابات دانشگاهیان و پزشکان مشهد، حمله ماموران رژیم به بیمارستان امام رضا (ع) و حمله به مردم معترض و بی دفاع مشهد در روزهای نهم و دهم دی ماه ۵۷ توسط ماموران رژیم و به خاک و خون کشیدن آنها، از روزهای فراموش نشدنی تاریخ مبارزات انقلاب اسلامی مردم مبارز مشهد است که در نهایت با پیروزی مردم بر رژیم پهلوی در ۲۲ بهمن ۵۷ به بار نشست.

روزنامه های انقلاب در آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی
رییس اداره مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی گفت: آرشیوهای مطبوعاتی محل نگهداری اسنادی است که تورق آنها هنوز حال و هوای ۴۲ سال قبل و روزهای پیروزی انقلاب اسلامی را زنده نگه می‌دارد و مرور آنها خاطرات تلخ و شیرین بسیاری را آشکار می‌کند.

ابراهیم حافظی افزود: آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی که تمام نسخه های روزنامه ها را از آن روزها نگهداری کرده، محل رجوع محققان بسیاری است تا از اخبار و حوادث انقلاب در آن سالها اگاه شوند.

وی ادامه داد: نزدیک به چهار هزار عنوان نشریه چاپ شده مربوط به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در این آرشیو موجود است.

رییس اداره مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی گفت: در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی برخی از نشریات منتشر شده در روزهای منتهی به انقلاب اسلامی موجود است.روزنامه‌های اطلاعات، کیهان و آیندگان در تهران، روزنامه خراسان و آفتاب شرق در مشهد، روزنامه پارس و پیک خجسته در شیراز، هفته نامه ندای میهن در همدان و مجله های اطلاعات هفتگی، زن روز، درسهایی از مکتب اسلام از معدود نشریاتی هستند که در این زمان منتشر می‌شدند و اخبار انقلاب را پوشش می‌دادند.

حافظی افزود: در مشهد روزنامه های آفتاب شرق و خراسان هر روز تحرکات انقلابیون را در سطح شهر پوشش می دادند.

وی اضافه کرد: آرشیو مطبوعات این کتابخانه با جذب بیش از ۳۳ هزار عنوان نشریه از تمام شهرهای ایران، یکی از غنی ترین گنجینه های مطبوعاتی را فراهم آورده که محققان از سراسر کشور می توانند نسخه هایی را از نشریات منتشر شده در شهرشان در طول ۱۸۰ سال تاریخ مطبوعات ایران مشاهده و بررسی کنند.